Το παντζάρι (Beta vulgaris) ανήκει στην οικογένεια των Αμαρανθοειδών.

Είναι μονοετές ή διετές φυτό, του οποίου η ρίζα αλλά και τα φύλλα είναι εδώδιμα.

Μπορεί να καταναλωθεί είτε ωμό είτε μαγειρεμένο.

Επίσης χρησιμοποιείται στην βιομηχανία ως χρωστική με την ονομασία E162.

Το παντζάρι με το χαρακτηριστικό του χρώμα έχει τραβήξει την προσοχή τα τελευταία χρόνια ως «λειτουργικό τρόφιμο».  

Με αυτό τον όρο χαρακτηρίζονται τα τρόφιμα τα οποία περιέχουν βιολογικά ενεργά συστατικά, σε ποσότητα η οποία εξασφαλίζει όφελος για την υγεία.

Το συστατικό το οποίο φαίνεται να του προσδίδει τέτοιες ιδιότητες είναι τα διατροφικά νιτρώδη. Τα νιτρώδη θα μετατραπούν στο σώμα, μέσα από χημικές αντιδράσεις σε νιτρικό οξύ.

Η μετατροπή αυτή μάλιστα ξεκινάει από την στοματική κοιλότητα όπου τα ωφέλιμα για εμάς βακτήρια θα βοηθήσουν στην απορρόφησή του σε ποσοστό 25%.  Αντίστοιχα η μετατροπή θα γίνει και στο στομάχι και τα υπόλοιπα νιτρώδη θα φτάσουν στο αίμα ώστε να παραχθεί το νιτρικό οξείδιο και από εκεί στους υπόλοιπους ιστούς του σώματος.

Το νιτρικό οξείδιο το έχει αποδεδειγμένα οφέλη για την υγεία καθώς έχει αγγειοδιασταλτική δράση άρα προστατεύει από παθήσεις την καρδιάς.

Θρεπτικά συστατικά για 100γρ παντζαριού:

*ΣΗΠ= Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη

Οφέλη για την υγεία

1) Βελτιώνει την υγεία της καρδιάς και συμβάλει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης

Τα καρδιακά επεισόδια, η καρδιακή ανεπάρκεια και τα εγκεφαλικά αποτελούν τις πιο συχνές αιτίες θανάτου. Η υψηλή αρτηριακή πίεση είναι ένας παράγοντας που οδηγεί σε τέτοιες καταστάσεις.

Το παντζάρι χάρη στα διατροφικά νιτρώδη που περιέχει, τα οποία θα μετατραπούν σε νιτρικό οξείδιο φάνηκε μέσα από έρευνες στις οποίες χρησιμοποιήθηκε ο χυμός του, να μειώνει την αρτηριακή πίεση μέσα σε λίγες ώρες. 

Σε έρευνα που χορηγήθηκε χυμός παντζαριού 500ml για 15 μέρες παρατηρήθηκε μείωση περίπου 7 μονάδες στην διαστολική και περίπου 5 μονάδες στην συστολική πίεση των ατόμων. Άλλοι επιστήμονες βρήκαν ότι με χορήγηση 250ml χυμού παντζαριού μία φορά την ημέρα μειώθηκε μόνο η συστολική πίεση κοντά στις 5 μονάδες.

Η δράση του αυτή των νιτρωδών φαίνεται να έχει θετικά αποτελέσματα κυρίως σε άτομα με υπέρταση χωρίς να επηρεάζει όσους έχουν υπόταση ή φυσιολογική πίεση.

2) Πιθανόν να παρέχει προστασία έναντι της φλεγμονής

Το παντζάρι περιέχει φυτοχημικά συστατικά και βιοενεργές ενώσεις όπως καροτενοειδή, ασκορβικό οξύ, φλαβονοειδή και φαινολικές ενώσεις που προστατεύουν έναντι της φλεγμονής. Είναι όμως από τα λίγα λαχανικά που περιέχουν τις βεταλαΐνες οι οποίες είναι ισχυρά αντιοξειδωτικές και του προσδίδουν το έντονο κόκκινο-μωβ χρώμα.

Οι ουσίες αυτές προστατεύουν έναντι της φλεγμονής και του οξειδωτικού στρες καταστάσεις που σχετίζονται άμεσα με αρθρίτιδες, καρκίνο και ηπατικές νόσους.

3) Πιθανά οφέλη στην αθλητική απόδοση

Μετά από πολλές έρευνες φαίνεται πως η μετατροπή των διατροφικών νιτρωδών του χυμού παντζαριού σε νιτρικό οξύ μπορεί να έχει θετικά οφέλη για τους αθλούμενους μέσω είτε της αύξησης της χρήσης του οξυγόνου που χρειάζονται είτε μέσω της παράτασης της αντοχής στην άσκηση.

Σε μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2012,  χορηγήθηκε χυμός παντζαριού 140ml την ημέρα (περιεκτικότητα σε νιτρώδη: 8 mmol) για 6 μέρες σε ποδηλάτες, φάνηκε να μειώνει τον χρόνο που χρειάστηκαν ώστε να ολοκληρώσουν 10km απόσταση κατά 12 δευτερόλεπτα σε σύγκριση με χορήγηση placebo.

4) Πιθανή βελτίωση της γνωστικής λειτουργίας

Η γνωστική λειτουργία είναι η ικανότητα του εγκεφάλου για μνήμη, επεξεργασία πληροφοριών, συγκέντρωση και λήψη αποφάσεων.

Με το γήρας αυτές οι εγκεφαλικές λειτουργίες φθίνουν, με αποτέλεσμα να εμφανιστούν ασθένειες όπως Alzheimer και άνοια. Οι παθήσεις αυτές σχετίζονται με μειωμένη δραστηριότητα του νιτρικού οξειδίου (ΝΟ).

Συνεπώς μέσω του παντζαριού από το οποίο θα προσληφθούν  τα νιτρώδη για τα οποία αναφέρθηκε παραπάνω ότι ενισχύουν την αιμάτωση των ιστών του σώματος και κατ’ επέκταση του εγκεφάλου μπορούν να αναχαιτιστούν τέτοιες καταστάσεις.

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε άτομα κοντά στα 67 έτη με Διαβήτη τύπου 2  στα οποία χορηγήθηκε 250 ml χυμός παντζαριού (περιεκτικότητα σε νιτρώδη: 7,5 mmol) για 14 μέρες έδειξε βελτίωση στον χρόνο αντίδρασής του ως απάντηση σε κάποιο ερέθισμα σε σχέση με την ομάδα όπου χορηγήθηκε placebo.

Χρειάζονται περισσότερες έρευνες ώστε να βεβαιωθούν αυτές οι θετικές επιδράσεις.

Παρ' όλα αυτά τα οφέλη από την κατανάλωση παντζαριού είναι πολλά οπότε αξίζει μία θέση στο πιάτο μας.

Συνταγή για βελουτέ σούπα παντζαριού 

Υλικά για 3- 4 μερίδες 

½ κύβος λαχανικών

100 γρ παντζάρια βρασμένα (μόνο τους βολβούς)

200 γρ πατάτες

½ πράσο

Κύμινο

½ κουταλιά της σούπας βούτυρο

Για το σερβίρισμα 

1 κουταλιά της σούπας Κατίκι Δομοκού σε κάθε πιάτο 

Μέθοδος εκτέλεσης 

Σε μία κατσαρόλα βράζουμε νερό ½ λίτρο, τον κύβο λαχανικών, τα παντζάρια, τις πατάτες (σε μικρά κομμάτια) και το πράσο. 

Αφήνουμε να σιγοβράσουν τα λαχανικά. Μόλις μαλακώσουν αρκετά τα απομακρύνουμε από το μάτι και ρίχνουμε το βούτυρο να λιώσει μαζί με τα λαχανικά. Στην συνέχεια προσθέτουμε το κύμινο.

Πολτοποιούμε σε μπλέντερ ή με ραβδομπλέντερ και σερβίρουμε μαζί με το κατίκι.